Métodos de Lucha contra Organismos Nocivos y Vectores

Métodos de Lucha contra Organismos Nocivos y Vectores

Pódese realizar empregando diferentes técnicas de loita:

1. Loita bioloxica: predadores, parasitoides e insecticidas microbianos.
2. Loita etoloxica: atraentes e repelentes.
3. Loita biotecnoloxica: produtos biorracionais como os reguladores do crecemento que modifican o metabolismo dos especímenes da praga.
4. Loita química: biocidas e produtos fitosanitarios, co fin exclusivo de eliminar os microorganismos contaminantes e os organismos infestantes presentes.
5. Loita física: ratoneiras, trampas adhesivas, trampas de múltiple atrapamento, ulstrasons, modificación de condicións de temperatura ou ecolóxicas.
6. Loita xenetica: selección de cultivos resistentes, cultivos transxenicos ..

O control integrado de pragas (CPI) e a aplicación racional dunha combinación dos métodos físicos, químicos, biolóxicos, biotecnolóxicos e de saneamento do medio, xunto coa mellora dos métodos de cultivo e a selección de vexetais no ámbito fitosanitario.

Métodos para Combatir una Plaga

Limpieza y Desinfección

Destruir os microorganismos patóxenos para evitar a súa transmisión. A esterilización inclúese neste apartado dos métodos de saneamento.

Desinsectación

Controlar OS insectos e ácaros perxudiciais para a saúde e que causan molestias ou danos económicos, como son moscas, mosquitos, chinches, piollos, pulgas, cucarachas, garrapatas.

Desratización

Eliminación de ratas, ratos e outros roedores que poidan transmitir enfermidades ou causar danos materiais.

Métodos de Actuación: Pasivos y Activos

Métodos Pasivos

Consisten na aplicación de todas as medidas de prevención, nas cales non é necesaria a presenza humana directamente. Utilízanse tanto medidas físicas disuasorias e de barreira, como medidas hixiénicas. (ex: estado construccións, colocación mallas e rejillas, orde, limpeza ... ).

Métodos Activos

Son aqueles métodos dirixidos a controlar a poboación dos individuos da praga que actúan directamente sobre eles e nos que interveñen directamente o técnico de control de organismos nocivos. Entre estes incluense métodos físicos, químicos, parabiolóxicos e biolóxicos, así como o control xenético.

Medios Físicos y Físico-Químicos en el Control de Plagas

Para controlar poboacións reducidas:

1. Luz ultravioleta: Moitos insectos son atraídos pola luz, especialmente a comprendida entre 400 nm e 200 nm correspondente ó espectro ultravioleta. É invisible ó ollo humano e tamén se denomina luz negra. Na actualidade utilizase para o control de pragas para eliminar insectos voadores que son atraídos cara o aparato pola luz ultravioleta e destruídos por métodos químicos (cebos) ou físicos, inmobilizándoos (adhesivos) ou electrocutándoos. Non deben colocarse no exterior, ó aire libre, xa que atraerán a unha gran variedade de insectos fotosensibles beneficiosos para o medio e non obxeto de control.
2. Electrocución con insectocutores. Son trampas eléctricas que se asocian ás lampadas ultravioleta que atrae ós insectos voadores, e cando entran en contacto coa rexilla electrificada son electrocutados e recollidos nunha bandexa.
3. Redes electrificadas. Utilizanse sistemas electroestáticos nos monumentos para o control de aves. Funciona a partir dun xerador que envía impulsos eléctricos e crea un campo electromagnético que espanta as aves.
4. Ultrasons. Utilizanse como técnica disuasoria, provocando o alonxamento dos insectos das instalacións. Non é moi eficaz.
5. Trampas e xaulas de captura. Cun señuelo ou cebo, con feromonas ou alimento, atraese ós insectos, roedores ou aves. As xaulas son para animais mais grandes. Nas trampas unha vez que entra o espécimen non pode volver a sair

Control de Roedores

No control de roedores empreganse diferentes tipos de trampas:

• Trampas de resorte: (cepos) deseñadas para capturar e matar roedores. Eficaces so en situracions nas que as infestacións son pequenas.
• Trampas adhesivas, as únicas permitidas na industria alimentaria e hostalería.

Trampas con Calor

A aplicación de calor é un método eficaz para desinfectar mantendo durante 15 min temperaturas de 90 ℃, e desparasitar con temperaturas supriores a 60ºC durante 30 min, mediante o lavado de roupa de cama, toallas ...

Trampas con Frío

A temperaturas inferiores a 10℃, a maior parte dos artrópodos inactivan o seu metabolismo, pero necesitan temperaturas mais baixas para o seu control, existindo unha amplia marxe de tolerancia dunhas especies a outras.

Métodos Biológicos de Control de Plagas

La lucha biológica contra las plagas implica el uso de organismos vivos o sus productos para prevenir o reducir los daños Se utilizan insectos que actúan como depredadores o parasitoides de la plaga. El control biológico consiste en potenciar los sistemas depredador-presa o introducir agentes parasitoides y patógenos selectivos de la plaga, manteniendo así la densidad de población del organismo nocivo en niveles más bajos que los que existirían en su ausencia.

Métodos Xenéticos

Na loita biolóxica utilizanse métodos xenéticos, que xeran fallos na reproducción dos insectos, producindo poboacións de individuos non perxudiciais. Como exemplo desta técnica está a esterilización de machos, por métodos físicos e químicos producense machos estériles que son soltados ó medio, competindo cos machos normais polas femias, apareándose con elas e producindo ovos estériles ou inviables. A hibridación é outro método xenético no que se cruzan dúas especies intimamente relacionadas para obter híbridos estériles.

Organismos Predadores, Parasitoides y Patógenos

El fracaso parcial de los métodos químicos actuales debido a la contaminación ambiental y la resistencia impulsa el desarrollo de métodos biológicos de control de plagas, como organismos predadores, parasitoides y patógenos. Sin embargo, existe un riesgo en el uso de enemigos naturales, ya que pueden convertirse en plagas. Por ejemplo, la introducción de Gambusia affinis para controlar el mosquito Anopheles en España resultó en la desaparición de Aphanius iberus. La utilización de agentes bacterianos requiere estudios de inocuidad para garantizar la seguridad de mamíferos y otros organismos. Los praguicidas basados en toxinas bacterianas son específicos para los insectos y no afectan significativamente a otros organismos. Se están investigando otras formas de control biológico utilizando organismos como hongos, artrópodos, protozoos y nematodos.

Vantaxes e Inconvintes dos Métodos Biolóxicos

Resumindo, as vantaxes e inconvintes dos métodos biolóxicos son:

Vantaxes

• Selectividade.
• Os organismos utilizados buscan a presa.
• Os organismos utilizados poden aumentar o seu número.
• A praga é incapaz de crear resistencias frente a eles.
• O control autoperpetuase.
• Non é un sistema exterminador.

Inconvintes

• Control lento.
• Pode desencadear efectos negativos ó ser impredecibles.
• É difícil e caro.
• Require de expertos.

Métodos Parabiolóxicos

Outra forma de loitar contra as pragas, a cabalo entre métodos biolóxicos e químicos, son as sustancias (método químico) denominadas insecticidas biorracionais ou produtos de regulación biolóxica; interfiren nalgún mecanismo específico dos artrópodos (método biolóxico), perturbándoos. Para algúns autores, a súa utilización engloba dentro do método que denominan parabiolóxico, biotecnolóxico ou biorracional. A investigación desenvolveu produtos que actúan por diferentes mecanismos:

Produtos con Actividade Endóxena

Produtos con actividade endóxena que ó incorporarse ó insecto alteran ós procsos de desenvolvemento de maneira irreversible.

Produtos con Actividade Exógena

Produtos con actividade exógena que modifican o comportamento do insecto cando se liberan no medio ambiente, sempre que se atopen no seu radio de acción. Son os atraentes e repelentes.

Produtos de Acción Endóxena

Os reguladores do crecemento (IGRs) son produtos de actividade endóxena que interfiren no desenvolvemento normal dos insectos. A sua actuación soe ser complexa e os seus efectos poden ser varios, presentándose en ocasións máis dun deles á vez. Os efectos máis importantes son:

• Impiden o desenvolvemento normal das larvas de tal forma que en ocasións non chegan a realización a pupación.
• Rompen a metamorfose impedindo a emerxencia do adulto.
• Afectan á reproducción.
• Afectan ó metabolismo.

Ecdisona

Tras diferentes pasos dunha cascada hormonal que comeza e está regulada por ganglios cerebroides do insecto, segregase a ecdisona ou hormona da muda. A ecdisona é a hormona que inicia, no tecido epitelial do insecto, a formación dunha nova cutícula, debido á cal, a epiderme separase da cutícula vella ó segregarse unha enzima que degrada a capa interna. Este proceso é inducido polo aumento do volume da larva. É responsable tamén do paso á crisálida.

Hormona Xuvenil (HX)

A emisión da hormona xuvenil, segregada polas glándulas denominadas corpora allata, é determinante nos procesos de crecemento e desenvolverá varias misións fisiolóxicas, como o control da ecdisona. O equilibrio entre a HX e a ecdisona mantén a posibilidade de muda, e as variacións regulan a metamorfose. A hormona xuvenil cumple un rol adicional nos adultos, razón pola que se produce unha elevación tardía dos seus niveis. Cumpre unha función gonadotrópica, e por paradóxico que resulte, é necesaria para que se desenvolvan de forma axeitada ós rasgos sexuais, incluído o normal desenvolvemento dos ovocitos.

Os insecticidas bioraccionais dividense en 3 grupos segundo o seu modo de acción:

• Agonistas da hormona xuvenil ou xuvenoides.
• Antagonistas da hormona xuvenil ou precocenos.
• Inhibidores da quitin-sintetasa.

Agonistas (Miméticos ou Análogos) da Hormona Xuvenil ou Xuvenoides

Mantener artificialmente los niveles de la hormona X mediante la aplicación de miméticos de la hormona puede provocar mudas supernumerarias, impidiendo la metamorfosis y causando la muerte por malformaciones en larvas o ninfas. En las hembras, esta hormona es necesaria para el desarrollo ovárico y de los huevos, mientras que en los machos es esencial para el desarrollo de los órganos sexuales. La aplicación de juvenoides puede causar malformaciones, esterilidad en los huevos o interrumpir la diapausa reproductora. Algunos de los biocidas y fitosanitarios más utilizados como juvenoides son Metropreno, piriproxifén y fenoxicarb.

Antagonistas da Hormona Xuvenil ou Precocenos

A ausencia da HX nos machos, non interfire na espermatoxénese pero sí afecta gravemente a certas glándulas necesarias para a fertilidade. A administración de antagonistas da HX nestes estadios, dará como resultado, femias e machos infertiles.

Inhibidores da Quitin-Sintetasa

Por último, existe outra hormona producida en células neurosecretoras e segregada ó sangue por masas ganglionares periviscerais denominadas bursicón. Esta hormona regula o endurecemento e pigmentación da cutícula activando a quitin-sintetasa, encargada de producir a quitina mediante a polimerización da N-acetilglucosamina, o mucopolisacárido armazón do exoesqueleto. Si se interfire a acción da enzima mediante a aplicación dos denominados inhibidores da quitina, non se producirá a polimerización e a cutícula, non endurecida, non soportara a presión da turgescencia dando lugar a lesións que causaran a morte do insecto. Son biocidas inhibidores da quitin- sintetasa: Diflubenzuron (termitas e cucarachas), Triflumuron e Hexaflumuron.

Produtos de Acción Exógena

Los insectos segregan sustancias que desencadenan respuestas en individuos de la misma especie o de especies diferentes. Estas sustancias actúan como mensajeros químicos y se denominan semioquímicos. Cuando afectan a organismos de la misma especie, se llaman feromonas; y cuando afectan a individuos de especies diferentes, se denominan alelomonas.

Tipo de Feromona

• Feromonas de atracción sexual: Son xeralmente emitidas polas femias.
• Feromonas de agregación. Orientan a machos e femias cara lugares de concentración.
• Feromonas trazadoras por insectos sociais para marcar os camiños que conducen a unha fonte de alimento ou lugar onde establecer unha nova colonia. Un exemplo típico: formigas e termitas.
• Feromonas de alarma. Producen no organismo receptor dous tipos de reacción: a fuxida ou o ataque en masa.
• Feromonas disuasorias. Espantan a aproximación doutros insectos cara certos obxetivos.
• Feromonas que inducen cambois fisiolóxicos permanente noutros individuos da mesma especie. Producidas polos insectos sociais para a diferenciación de castas.

Unha vez coñecidas as feromonas, podemos plantexar a súa utilización en:

• Trampas de captura para identificación e reconto. Axuda a levar unha planificación de control integral, e posteriormente un seguimento.
• Trampas con atraentes e un insecticida. De tal forma que este, exerza á sua acción de forma localizada e a contaminación ambiental se reduce drasticamente.
• Desorientación de machos. Impregnación no aire dunha zona extensa con vapores de hormonas sexuais. Evita fecundación.
• Trampas para captura masiva. Este método da bos resultados en centros de almacenamentos de alimentos, onde o nivel de lepidópteros é grave.