As orixes da lingua galega: do latín ao galego e a súa evolución

As orixes da lingua galega

Lingua galega e literatura 3º ESOÍndice

1. Introdución
2. Do latín ao galego
3. O substrato
4. O superestrato

Introdución á lingua galega

O galego e unha lingua románica, romance ou neolatina. Isto significa que é un idioma formado a partir do latín que os romanos trouxeron ao noso territorio hai arredor de 2000 anos, no século I a.C. . Comparte esta orixe con outras linguas da Península ibérica coma o catalán, o asturiano, o castelán ... e de fóra da Península, coma o italiano, o francés, o sardo ou o romanche.

SPOR

O latín como base lingüística

O latín é a base lingüística fundamental a partir da cal derivou a lingua galega. Con todo, houbo outras linguas que tamén influiron na formación do galego:

• As linguas de substrato: linguas anteriores a chegada do latín. Remataron desaparecendo, substituídas polo latín, pero deixaron a sua pegada no vocabulario e na toponimia. o Reino Suevo de Gallaecia
• As linguas de superestrato: linguas posteriores ao latín, dos pobos xermánico e árabe. Non chegaron a substituir o latín, mais tamén deixaron a súa pegada no vocabulario.

Lingua galega Substrato Latín Superestrato o Reino Suevo da Gallaecia

Do latín ao galego

Os romanos chegaron a Gallaecia arredor do século I a.C, traendo con eles a súa cultura e tamén a sua lingua: o latín.

Lucus (Luca) GALLAECIA TARRACONENSIS CONVENTUS LUCENSIS TARRACO TARRAGONA Lucus (Lugo) LUSITANIA TOLETUM (TOLEDO) POLLENT (POLLEN! EMERITA MERIDA) - VALENTIA (VALENCIA) BALEA CONVENTUS BRACARENSIS BAETICA F)CARTHAGO NOVA (CARTAGENA) Bracara (Braga) HISPAUS (SEVILLA) MARE NOST A Gallaecia era unha das cinco provincias romanas da Hispania. Abranguía un territorio maior que a Galicia actual: ía do Cantábrico até o río Douro (norte de Portugal) e incluía tamén as actuais provincias de Asturias, León e Zamora. Estaba dividida en tres conventos: o lucense, o bracarense e o asturicense.

GALLAECIA Asturica (Astorga) CONVENTUS ASTURICENSIS CARTHAGINENSIS

Conquista militar e relacións sociais

· Logo da conquista militar do territorio, xente de Roma asentase na Gallaecia e vanse tecendo relacións entre a poboación autóctona (os galaicos ou castrexos) e a romana. Así, proliferan os matrimonios mixtos; galaicos e romanos traballan xuntos nas explotacións mineiras, na construción de vías ...; os galaicos participan no exército romano ... . Estas relacións sociais favorecen que o latín vaia penetrando na Gallaecia.

QUAE POTEST ESSE VITAE IUCUNDITAS, SUBLATIS AMICITIIS? LATIN LOVER "Que ten a vida de agradable se non hai amizades?" [Pepe Carreiro, Historia da lingua galega]

Asimilación e substitución lingüística

• Nun primeiro momento, o latin conviviu coas linguas de substrato, pero pouco a pouco foi gañando terreo entre a poboación autóctona.
• Desenvolveuse un proceso de asimilación e substitución lingüística que culminaría arredor do século V coa extinción das linguas prelatinas.

FERRO! [Pepe Carreiro, Historia da lingua galega] Os galaicos acabaron cambiando as súas linguas polo latín

Evolución do latín na Gallaecia

Co paso do tempo e coa influencia das linguas do substrato e do superestrato, o latín falado na Gallaecia foi mudando e evolucionando dun xeito especial e diferente ao latín que se falaba noutras partes do Imperio Romano. No século IX, aproximadamente, este proceso de cambio progresivo deu lugar a unha lingua nova: o galego.

Substrato Latín Superestrato Paso do tempo Galego

As linguas románicas

E igual que ocorreu na Gallaecia, o latín tamén foi evolucionando de maneiras diferentes no resto do Imperio Romano, dando lugar as diferentes linguas románicas:

FERRO. Francés FER. FIER. Retorrománico Occitano Romanés Galego Astur-leonésou Provenzal FERRO HER. Portugués Aragonés HIERRO Corso Italiano Castelán Catalán Sardo 0 0

O substrato do galego

• O substrato do galego está constituído polas linguas prelatinas, faladas pola poboación da Gallaecia antes da chegada dos romanos.
• Tal e como vimos, estas linguas acabaron desaparecendo, substituídas polo latín, pero deixaron a súa pegada no vocabulario e na toponimia galega.
• Distinguimos dous tipos de substrato: o preindoeuropeo e o indoeuropeo.

Tipos de substrato

Preindoeuropeo (Idade de Pedra) Indoeuropeo / Celta (800 a.C)

Carqueixa, queiroga, amorodo, carballo, toxo ... Berce, billa, burato, bugallo, laxe, bidueiro ...

Exemplos de substrato preindoeuropeo

Preindoeuropeo Carqueixa Queiroga / Carrasco Amorodo / Morango / Morote Carballo Toxo

Exemplos de substrato indoeuropeo / celta

Indoeuropeo / Celta Berce Billa Burato Bugallo Laxe Bidueiro

Toponimia e hidronimia do substrato

Ademais desta influencia, as linguas de substrato tamén deixaron a súa pegada na toponimia e hidronimia (os nomes de lugar e de ríos). Así, conservanse na nosa lingua numerosos nomes prerromanos:

• Hidrónimos: Miño, Avia, Limia, Tambre, Navia ...
• Topónimos: Galiza / Galicia, Céltigos, Bergantiños, Barallobre, Callobre, Cecebre, Lestrove ...

Toponimia prerromana en Culleredo

Alguns exemplos de toponimia prerromana en Culleredo son: A Gándara Bregua Ombre Cillobre Sésamo Ledoño

O superestrato do galego

• Despois da caída do Imperio Romano século V) , instálanse na Gallaecia OS pobos xermánicos, primeiro OS suevos e logo os visigodos.
• Posteriormente, tamen na Gallaecia tivo certa presenza (ainda que moi escasa) o pobo árabe.

The fall of Rome - Thomas Cole OCÉANO ATLÁNTICO ANGLOSAXÓNS R. Rin O OUTROS POBOS XERMÁNICOS FRANCOS ALAMÁNS R. Danubio SUEVOS OSTROGODOS Rávena R. Ebro VISIGODOS Córsega Roma Illas Baleares Sardeña Mar Me VÁNDALOS Sicilia 8 diterraneo Século V - Pobos xermánicos BURGUNDIOS

Influencia das linguas do superestrato

• As linguas destes pobos que chegaron despois dos romanos forman parte do superestrato do galego.
• Non chegaron a desprazar a lingua latina, pero si influíron nela, deixando tamén a súa pegada no noso vocabulario.

00101 O Reino Suevo da Gallaecia

Exemplos de superestrato

Xermánico Agasallar, guerra, banco, ganso, luva, roubar, xabón ... Árabe Alcalde, alfombra, algodón, álxebra, aldea, laranxa, axedrez ... DO C